भक्तामरस्तोत्र (श्रीमानतुङ्गाचार्य-विरचित) भक्तामर- प्रणतमौलि- मणिप्रभाणा- मुद्योतकं दलित-पापतमो-वितानम् | सम्यक्प्रणम्य जिनपादयुगं युगादा- वालम्बनं भवजले पततां जनानाम् ॥१ ॥ य: संस्तुत: सकलवाङ्मयतत्वबोधा- दुद्भुत-बुद्धि-पटुभि: सुरलोकनाथै: | स्तोत्रै- र्जगत्त्रितयचित्त- हरैरुदारै: स्तोष्ये किलाहमपि तं प्रथमं जिनेन्द्रम् ॥२ ॥ बुद्ध्या विनापि विबुधार्चितपादपीठ ! स्तोतुं समुद्यतमति- र्विगत- त्रयोऽहम् | बालं विहाय जलसंस्थितमिन्दुबिम्ब- मन्य: क इच्छति जन: सहसा ग्रहीतुम् ॥ ३ ॥ वक्तुं गुणान् गुणसमुद्र ! शशामकान्तान्, कस्ते क्षम: सुरगुरुप्रतिमोऽपि बुद्ध्या | कल्पान्त- कालपवनोद्धत- नक्र- चक्रं, को वा तरीतुमलमम्बुनिधिं भुजाभ्याम् ॥४ ॥ सोऽहं तथापि तव भक्तिवशान्मुनीश ! कर्तुं स्तवं विगतशक्तिरपि प्रवृत्त: | प्रीत्याऽत्मवीर्यमविचार्य मृगी मृगेन्द्रं, नाभ्येति किं निजशिशो: परिपालनार्थम् ॥५ ॥ अल्पश्रुतं श्रुतवतां परिहास-धाम, त्वद्भक्तिरेव मुखरीकुरुते बलान्माम् | यत्कोकिल: किल मधौ मधुरं विरौति, तच्चाम्रचारुकलिका- निकरैकहेतु ॥६ ॥ त्वत्संस्तवेन भव-सन्तति-सन्निबद्धं, पापं क्षणात् क्षय-मुपैति शरीरभाजाम् | आक्रान्त- लोक- मलिनीलमशेषमाशु, सूर्यांशुभिन्नमिव शार्वर-मन्धकारम् ॥७ ॥ मत्वेति नाथ ! तव संस्तवनं मयेद- मारभ्यते तनुधियाऽपि तव प्रभावात् | चेतो हरिष्यति सतां नलिनीदलेषु, मुक्ताङ्गलद्युतिमुपैति ननूद-बिन्दु: ॥ ८ ॥ आस्तां तव स्तवनमस्तसमस्त-दोषं, त्वत्समथाऽपि जगतां दुरितानि हन्ति | दूरे सहस्रकिरण: कुरुते प्रभैव, पद्माकरेषु जलजानि विकासभाञ्जि ॥ ९ ॥ नात्यद्भुतं भुवन-भूषण ! भूतनाथ ! भूतैर्गुणर्भुवि भवन्तमभिष्टुवन्त: | तुल्या भवन्ति भवतो ननु तेन किं वा, भूत्याश्रितं य इह नात्मसमं करोति ? ॥१० ॥ दृष्ट्वा भवन्तमनिमेषविलोकनीयं, नान्यत्र तोषमुपयाति जनस्य चक्षु: | पीत्वा पय: शशिकरद्युति-दुग्धसिन्धो:, क्षारं जलं जलनिधे-रसितुं क इच्छेत् ? ॥११ ॥ यै: शान्तरागरुचिभि: परमाणुभिस्त्वं, निर्मापितस्त्रिभुवनैक- ललामभूत ! तावन्त एव खलु तेऽप्यणव: पृथिव्यां, यत्ते समानमपरं न हि रूपमस्ति ॥१२ ॥ वक्त्रं क्व ते सुर- नरोरग- नेत्रहारि, नि:शेष- निर्जित- जगत्त्रितयोपमानम् | बिम्बं कलम-मलिनं क्व निशाकरस्य, यद्वासरे भवति पाण्डु-पलाश-कल्पम् ॥१३ ॥ सम्पूर्ण- मण्डल- शशाम- कलाकलाप- शुभ्रा गुणास्त्रिभुवनं तव ल‘यन्ति | ये संश्रितास्त्रिजगदीश्वर ! नाथमेकं, कस्तान्निवारयति संचरतो यथेष्टम् ॥१४ ॥ चित्रं किमत्र यदि ते त्रिदशाङ्गनाभि- र्नीतं मनागपि मनो न विकारमार्गम् | कल्पान्त-काल- मरुता चलिताचलेन, किं मन्दराद्रिशिखरं चलितं कदाचित् ? ॥१५ ॥ निर्धूम- वर्तिरपवर्जित- तैलपूर:, कृत्स्नं जगत्त्रयमिदं प्रकटीकरोति | गम्यो न जातु मरुतां चलिताचलानां, दीपोऽपरस्त्वमसि नाथ ! जगत्प्रकाश: ॥१६ ॥ नास्तं कदाचिदुपयासि न राहुगम्य:, स्पष्टीकरोषि सहसा युगपज्जगन्ति | नाम्भोधरोदर- निरुद्ध- महाप्रभाव:, सूर्यातिशायि-महिमाऽसि मुनीन्द्र ! लोके ॥१७॥ नित्योदयं दलित- मोह- महान्धकारं, गम्यं न राहुवदनस्य न वारिदानाम् | विभ्राजते तव मुखाब्जमनल्प-कान्ति, विद्योतयज्जगदपूर्व-शशाम-बिम्बम् ॥१८ ॥ किं शर्वरीषु शशिनाऽह्नि विवस्वता वा ? युष्मन्मुखेन्दु-दलितेषु तमस्सु नाथ ! निष्पन्नशालिवनशालिनि जीवलोके, कार्यं कियज्जलधरैर्जलभार-नम्रै: ॥१९ ॥ ज्ञानं यथा त्वयि विभाति कृतावकाशं, नैवं तथा हरिहरादिषु नायकेषु | तेज:स्ङ्गुरन्मणिषु याति यथा महत्त्वं, नैवं तु काचशकले किरणाकुलेऽपि ॥२० ॥ मन्ये वरं हरिहरादय एव दृष्टा, दृष्टेषु येषु हृदयं त्वयि तोषमेति | किं वीक्षितेन भवता भुवि येन नान्य:, कश्चिन्मनो हरति नाथ ! भवान्तरेऽपि ॥२१ ॥ स्त्रीणां शतानि शतशो जनयन्ति पुत्रान्, नान्या सुतं त्वदुपमं जननी प्रसूता | सर्वा दिशो दधति भानि सहस्ररश्मिं, प्राच्येव दिग्जनयति स्ङ्गुरदंशुजालम् ॥२२ ॥ त्वामामनन्ति मुनय: परमं पुमांस- मादित्यवर्णममलं तमस: परस्तात् | त्वामेव सम्यगुपलभ्य जयन्ति मृत्युं, नान्य: शिव: शिवपदस्य मुनीन्द्र ! पन्था: ॥२३ ॥ त्वामव्ययं विभु-मचिक्त्य-मसंख्यमाद्यं, ब्रह्माण- मीश्वर- मनन्त- मन‘केतुम् | योगीश्वरं विदित- योग- मनेक- मेकं, ज्ञानस्वरूपममलं प्रवदन्ति सन्त: ॥२४ ॥ बुद्धस्त्वमेव विबुधार्चितबुद्धिबोधात् - त्वं शमरोऽसि भुवनत्रय-शमरत्वात् | धातासि धीर ! शिवमार्गविधेर्विधानात्, व्यक्तं त्वमेव भगवन् ! पुरुषोत्तमोऽसि ॥२५ ॥ तुभ्यं नमस्त्रिभुवनार्ति- हराय नाथ ! तुभ्यं नम: क्षितितलामलभूषणाय | तुभ्यं नमस्त्रिजगत: परमेश्वराय, तुभ्यं नमो जिन ! भवोदधि-शोषणाय ॥२६ ॥ को विस्मयोऽत्र यदि नामगुणैरशेषै- स्त्वं संश्रितो निरवकाशतया मुनीश ! दोषैरुपात्त- विविधाश्रय- जात- गर्वै:, स्वप्नान्तरेऽपि न कदाचिदपीक्षितोऽसि ॥२७ ॥ उच्चैरशोकतरुसंश्रित- मुन्मयूख- माभाति रूपममलं भवतो नितान्तम् | स्पष्टोल्लसत्किरणमस्त- तमो- वितानं, बिम्बं रवेरिव पयोधर- पार्श्ववर्ति ॥२८ ॥ सिंहासने मणिमयूखशिखाविचित्रे, विभ्राजते तव वपु:कनकावदातम् | बिम्बं वियद्विलसदंशुलतावितानं, तु‘ोदयाद्रिशिरसीव सहस्ररश्मे: ॥२९ ॥ कुन्दावदात- चलचामर- चारु- शोभं, विभ्राजते तव वपु: कलधौतकान्तम् | उद्यच्छशाम- शुचिनिर्झर- वारिधार- मुच्चैस्तटं सुरगिरेरिव शातकौम्भम् ॥३० ॥ छत्रत्रयं तव विभाति शशामकान्त- मुच्चै: स्थितं स्थगितभानुकरप्रतापम् | मुक्ताङ्गल- प्रकर- जाल- विवृद्ध-शोभं, प्रख्यापयत् त्रिजगत: परमेश्वरत्वम् ॥३१ ॥ गम्भीरतार- रव- पूरित- दिग्विभाग- स्त्रैलोक्यलोक- शुभस‘म-भूतिदक्ष: | सद्धर्मराजजय- घोषण- घोषक: सन्, खे दुन्दुभिर्ध्वनति ते यशस: प्रवादी ॥३२ ॥ मन्दार- सुन्दर- नमेरु- सुपारिजात- सन्तानकादि- कुसुमोत्कर-वृष्टिरुद्घा | गन्धोदबिन्दुशुभ- मन्दमरुत्प्रपाता, दिव्या दिव: पतति ते वचसां ततिर्वा ॥३३ ॥ शुम्भत्प्रभा- वलय- भूरि-विभा विभोस्ते, लोकत्रये द्युतिमतां द्युतिमाक्षिपन्ती | प्रोद्यद्दिवाकर- निरन्तर- भूरि- संख्या दीप्त्या जयत्यपि निशामपि सोमसौम्या ॥३४ ॥ स्वर्गापवर्ग- गममार्ग- विमार्गणेष्ट:, सद्धर्म-तत्त्व-कथनैक- पटुस्त्रिलोक्या: | दिव्यध्वनि-र्भवति ते विशदार्थसर्व- भाषा-स्वभाव-परिणाम-गुणै: प्रयोज्य: ॥३५ ॥ उन्निद्रहेमनवपमज- पुञ्जकान्ति, पर्युल्लसन्नखमयूख- शिखाभिरामौ | पादौ पदानि तव यत्र जिनेन्द्रधत्त:, पद्मानि तत्र विबुधा: परिकल्पयन्ति ॥३६ ॥ इत्थं यथा तव विभूतिरभूज्जिनेन्द्र ! धर्मोपदेशनविधौ न तथा परस्य | यादृक् प्रभा दिनकृत: प्रहतान्धकारा, तादृक् कुतो ग्रहगणस्य विकासिनोऽपि ॥३७ ॥ श्च्योतन्मदाविल- विलोल- कपोलमूल- मत्तभ्रमद्भ्रमर- नाद- विवृद्ध- कोपम् | ऐरावताभ- मिभ- मुद्धत- मापतन्तं, दृष्ट्वा भयं भवति नो भवदाश्रितानाम् ॥३८ ॥ भिन्नेभकुम्भ- गलदुज्ज्वल- शोणिताक्त- मुक्ताङ्गल- प्रकर- भूषित- भूमिभाग: | बद्धक्रम: क्रमगतं हरिणाधिपोऽपि, नाक्रामति क्रमयुगाचलसंश्रितं ते ॥३९ ॥ कल्पान्तकाल- पवनोद्धत- वह्निकल्पं, दावानलं ज्वलितमुज्ज्वलमुत्स्ङ्गुलि‘म् | विश्वं जिघत्सुमिव सम्मुखमापतन्तं, त्वन्नामकीर्तनजलं शमयत्यशेषम् ॥४० ॥ रक्तेक्षणं समद-कोकिल-कण्ठ-नीलं, क्रोधोद्धतं ङ्गणिनमुत्ङ्गणमापतन्तम् | आक्रामति क्रमयुगेन निरस्तशम- स्त्वन्नाम- नागदमनी हृदि यस्य पुंस: ॥४१ ॥ वल्गत्तुर‘- गजगर्जित- भीमनाद- माजौ बलं बलवता३मपि भूपतीनाम् | उद्यद्दिवाकर- मयूख- शिखा- पविद्धं, त्वत्कीर्तनात्तम इवाशु भिदामुपैति ॥४२ ॥ कुन्ताग्रभिन्न- गजशोणित- वारिवाह- वेगावतार- तरणातुर- योधभीमे | युद्धे जयं विजितदुर्जयजेयपक्षा- स्त्वत्पादपमजवनाश्रयिणो लभन्ते ॥४३ ॥ अम्भोनिधौ क्षुभितभीषण- नक्र- चक्र- पाठीनपीठ-भयदोल्वण- वाडवाग्नौ | र‘त्तर‘- शिखरस्थित- यानपात्रा- स्त्रासं विहाय भवत: स्मरणाद् व्रजन्ति ॥४४ ॥ उद्भूतभीषण- जलोदर- भारभुग्ना:, शोच्यां दशामुपगताश्च्युतजीविताशा: | त्वत्पादपमजरजोऽमृत- दिग्धदेहा, मर्त्या भवन्ति मकरध्वजतुल्यरूपा: ॥४५ ॥ आपादकण्ठ- मुरुश्रृंखल- वेष्टिताङ्गा, गाढं बृहन्निगडकोटिनिघृष्टजङ्घा: | त्वन्नाममन्त्रमनिशं मनुजा: स्मरन्त:, सद्य: स्वयं विगतबन्धभया भवन्ति ॥४६ ॥ मत्तद्विपेन्द्र- मृगराज- दवानलाहि- संग्राम- वारिधि- महोदर- बन्धनोत्थम् | तस्याशु नाशमुपयाति भयं भियेव, यस्तावकं स्तवमिमं मतिमानधीते ॥४७ ॥ स्तोत्रस्रजं तव जिनेन्द्र ! गुणै-र्निबद्धां, भक्त्या मया रुचिरवर्ण-विचित्रपुष्पाम् | धत्ते जनो य इह कण्ठगतामजस्रं, तं मानतुङ्गमवशा समुपैति लक्ष्मी: ॥४८ ॥ |